Xem đất ngói là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu mỗi ngày. Đất ngói trở thành món “đặc sản” từ lâu của người dân thị trấn Lập Thạch, Vĩnh Phúc.
Nằm ngay sau thị trấn Lập Thạch, huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc có một làng được gọi với cái tên kỳ lạ là “làng ăn đất” hay “làng ăn đặc sản”. Bởi dù lớp trẻ hiện nay ở làng không còn ăn đất phổ biến như trước, nhưng vẫn có những người cao niên ở khu phố Thống Nhất xem đất ngói là món ăn khoái khẩu, không thể thiếu trong cuộc sống thường nhật của họ.
Người dân ở huyện Lập Thạch từ lâu đời đã có tục ăn đất nhưng đến nay chỉ có gia đình Bà Khổng Thị Biện (80 tuổi) ở thôn Thống Nhất, thị trấn Lập Thạch (huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc) là người duy nhất vẫn giữ được cách thức chế biến đất để ăn.
Loại đất ăn được theo người địa phương gọi là ngói. Loại ngói dùng để ăn không phải là đất bình thường mà nó phải đào trên núi sau nhà. Bà Biện phải đào hố thật sâu mới tìm thấy ngói.
Ngói có thể ăn sống được nhưng cần phải có lá sim thì món ngói mới có mùi thơm đặc trưng.
Nguồn nguyên liệu luôn có sẵn ở núi sau nhà nên sau khi đào được ngói, bà sẽ mang về phơi nắng thật khô và ráo nước, sau đó mới có thể thực hiện các công đoạn đẽo và hun khói.
Để có được ngói ngon cần phải đẽo và cạo bỏ thật sạch những lớp đất màu đỏ bám trên ngói và tách thành từng miếng nhỏ. Ngói cũng giống như củ sắn, phải bóc vỏ mới ăn được.
Sau khi đẽo, ngói sẽ có 2 màu đó là màu trắng sữa và màu xanh lam. Ngói có 2 loại đó là ngói non và ngói già. Lớp ngói non nằm ở trên, ăn ngon và dẻo hơn.
Công đoạn hun khói rất đơn giản, chỉ cần có rơm và lá sim.
Trong quá trình hun bà Biện phải ngửi thử để kiểm tra độ thơm của khói và lá sim. Theo bà Biện, người ta nghiện ngói vì mùi hun khói lá sim. Những người phụ nữ mang thai rất thích món này.
Ngói sau khi hun sẽ ngả màu vàng, thơm hun khói của lá sim.
Bà Biện cho biết: “ăn ngói bùi và thơm mùi hun khói lá sim, ăn giống sắn khô, thèm bánh thèm kẹo thế nào thì thèm ngói nó cũng thế”.
