Dù không phải một cái tên quen thuộc trong bản đồ du lịch, nhưng bản Ú còn nguyên vẹn những nét hoang sơ, bình dị lại đẹp đến nao lòng.
Cách Hà Nội khoảng 130 km, bản Ú là một bản hẻo lánh nhất vùng Thu Cúc, một xã thuộc huyện vùng cao Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ. Nằm ở ngã ba giữa quốc lộ 32 lên Yên Bái và 32B sang Sơn La, nơi đây là điểm dừng chân của các đoàn du lịch và những phượt thủ với hành trình khám phá Tây Bắc.
Họ chỉ dừng lại nghỉ chân một phút chốc rồi tiếp tục cuộc hành trình mà đã lên kế hoạch trước mà quên không khám phá vẻ hoang sơ và mộc mạc của bản Ú. Có lẽ vì thế mà vẻ đẹp của bản Ú vẫn ít người được biết tới.
Ngay lối vào bản Ú thấp thoáng ven đường là những mái nhà lợp lá cọ đơn sơ của đồng bào dân tộc Mường. Càng đi sâu vào trong khung cảnh càng trở nên hoang sơ, thanh bình với cánh đồng lúa xanh tươi bên dòng sông Bứa đang chảy.
Nơi đây còn có con đập bằng gỗ chặn ngang dòng sông Bứa khiến hiều người cũng sẽ không khỏi ấn tượng.
Ở bản Ú, chủ yếu là người dân tộc Mường sinh sống và dựa vào vào nghề trồng lúa nước nên nguồn thủy lợi để canh tác đặc biệt được bà con coi trọng. Ngay từ những năm 1960, cộng đồng dân cư bản Ú đã cùng nhau chặn dòng sông Bứa làm hồ chứa nước phục vụ canh tác.
Cũng từ đó hình thành nên đập Ú – con đập gỗ độc đáo có một không hai. Đập được người dân làm từ gỗ keo, phên lứa, lá cọ và đất. Đầu tiên một lớp gỗ được xếp ngang dòng sông rồi một lớp gỗ khác xếp dọc lên trên, cứ như vậy cho đến khi đập cao chừng 5m mới thôi.Tiếp theo người dân sẽ đan một phên lứa dài để che phủ mặt phía trong của đập, sau đó dùng lớp lá cọ trải lên lớp phên lứa và cuối cùng là một lớp đất phủ lên lớp lá cọ.
Có lẽ đây là cách làm đập thủ công và độc nhất vô nhị của người Mường không chỉ riêng vùng Thu Cúc mà cả vùng Tây Bắc nước ta.
Ngoài con đập giữa dòng sông Bứa, ở bản Ú còn có những hồ nước trong xanh, nước xanh ngắt một màu như màu xanh của lá, của núi rừng. Xung quanh là cảnh sắc hoang sơ với những vạt rừng già nguyên sinh và thảm thực vật xanh tươi.
Nhiều người Mường bản địa vẫn giữ cách qua sông bằng bè, mảng được ghép từ những cây giang. Bạn vẫn có thể bắt gặp những chàng trai, cô gái Mường đi chặt giang, nứa trên rừng rồi bó lại cho trôi sông. Họ cưỡi trên bó giang, nứa rẽ nước, len lỏi qua những tảng đá với chiếc sào trên tay để cầm lái trông thật phiêu lưu, mạo hiểm.
