Lăng Khải Định – có sự khác biệt hoàn toàn so với những lăng tẩm của các vị vua khác vì ảnh hưởng của các trường phái kiến trúc nước ngoài và những vật liệu tân thời mà lăng nổi tiếng đến tận ngày nay.
Nội Dung Chính
Lăng Khải Định ở đâu?
Vua Khải Định (1885-1925), vị vua thứ 12 và cũng là cuối cùng của triều Nguyễn, trước khi qua đời ông xây dựng một lăng mộ cho mình, được gọi là Ứng Lăng.
Lăng toạ lạc trên mạn núi Châu Chữ ngoại thành của Huế, nay là xã Thủy Bằng – Hương Thủy – Thừa Thiên Huế.
Lăng bắt đầu xây từ 1920 và 11 năm sau mới xong, lăng do Đô thống phủ Lê Văn Bá là người trực tiếp chỉ đạo xây dựng.
Tham gia xây dựng lăng có rất nhiều thợ nghề và nghệ nhân nổi tiếng khắp cả nước như Phan Văn Tánh, Nguyễn Văn Khả, Ký Duyệt, Cửu Sừng…
Để xây dựng lăng, vua Khải Định đã tăng thuế điền 30% trên cả nước và lấy số tiền đó xây dựng. Chính vì thế, Khải Định đã bị lịch sử lên án vì không quan tâm đến cuộc sống dân chúng.
Bề thế, quy mô và kiến trúc lăng Khải Định
Lăng Khải Định có diện tích nhỏ bé hơn so với lăng của Tự Đức hay Minh Mạng thời còn tiền nhiệm thế nhưng lại là công trình công phu và tốn nhiều thời gian nhất.
Công trình sử dụng nhiều chất liệu như sắt, thép, xi măng, ngói Ardoise,… của Pháp và đồ sứ, thủy tinh màu của Trung Quốc và Nhật Bản.
Lăng Khải Định là hình của khối chữ nhật, có 127 bậc cấp. Công trình bị ảnh hưởng bởi nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique…
Một trong số đó là:
- Những trụ cổng hình tháp – ảnh hường từ Ấn Độ giáo
- Trụ biểu dạng stoupa – ảnh hưởng của Phật giáo
- Hàng rào như những cây thánh giá – ảnh hưởng Thiên Chúa giáo
- Nhà bia với những hàng cột bát giác và vòm cửa theo lối Roman biến thể
Đây là công trình thể hiện cá tính của vua Khải Định và cũng là kết quả của sự giao thoa giữa 2 nền văn hóa khác biệt trong thời khắc chuyển giao lịch sử.
Các công trình kiến trúc nổi bật
Đầu tiên, khi vào lăng Khải Định sẽ có 1 công chào uy nghiêm với 37 bậc thang 2 bên được đắp tượng rồng rất lớn.
Các trụ cổng được làm theo hình tháp ảnh hưởng từ Ấn Độ giáo.
Độc đáo Cổng lăng Khải Định
Bước sâu sau những bậc tam cấp là sân chầu Bái Đình, với hai bên sân là hai hàng tượng lính bằng đá hiếm được xây dựng để bảo vệ vua ở thế giới bên kia.
Hàng lính có vẻ mặt nghiêm nghị và cầm giáo mác như sẵn sàng chiến đấu bảo vệ vua khỏi những kẻ xâm lăng.
Bi Đình ghi về cuộc đời và sự nghiệp vua Khải Định, xây bê tông cốt thép, có hình bát giác, 2 trụ 2 bên ảnh hưởng từ kiến trúc phật giáo có biểu hình chóp.
Cung Thiên Định
Vào trong lăng sự sáng tạo và phá cách càng được thể hiện rỏ nét, giá trị nghệ thuật cao nhất của Ứng lăng là ở phần trang trí nội thất cung Thiên Định, đây cũng là công trình kiến trúc chính của lăng gồm 5 phần kiến trúc liền nhau.
Phía trước là điện Khải Thành nơi có áng thờ và chân dung vua Khải Định, hai bên là tả hữu trực phòng dành cho lính hộ lăng.
Phần ở giữa là chính tẩm có mỗ phần của nhà vua, phần trong cùng là áng vị của vua
Ở phần chính tẩm của cung Thiên Định có 1 chiếc bửu tán với những đường lượn mềm mãi thanh thoát, khiến người xem có cảm giác nó được làm bằng nhung lụa có thể xao động trước gió.
Nhưng không nghĩ rằng đó là một khối bê tông cốt thép nặng gần 1 tấn. Dưới bửu tán là Tượng vua Khải Định bằng Đồng kích thước bằng người thật được Đúc tại Pháp vào năm 1920.
Thi hài nhà vua được đưa vào dưới pho tượng bằng 1 toại đạo dài gần 30m, bắt đầu từ phía sau bi đình.
Mỗi tác phẩm đều cho thấy sự tài hoa của các nghệ nhân thời đó, tại đây có bức bích họa vô giá lớn vào loại bậc nhất Việt Nam, được trang trí trên trần của 3 gian giữa trong cung Thiên Định sau gần 100 năm bức họa này vẫn không bị bay màu nét mực vẫn tươi nguyên đó là bức bích họa Cửu Long Ẩn Vân do nghệ nhân nổi tiếng Phan Văn Tánh vẽ
Tượng vua Khải Định
Trong lăng còn có một bức tượng vua Khải Định đang đứng thể hiện rất rõ sự pha trộn nghệ thuật Âu, Á .
Pho tượng này cao 1m60, cả về kích thước và tạo hình đều giống với người thực, là tượng một vị đại nam thiên tử nhưng lại có dáng 1 vị võ quan Pháp
Cho đến nay lăng Khải Định vẫn còn gây ra nhiều ý kiến trái chiều khi đánh giá về quan điểm thẩm mỹ của vị vua này, dẫu vậy Ứng lăng vẫn có vị thế nhất định bởi sự khác lạ so với hệ thống các lăng tẩm của vương triều nhà Nguyễn ở Huế và hệ thống lăng tẩm ở Việt Nam qua các triều đại phong kiến nói chung.
