Hỏa Lò là một nhà tù nằm tại trung tâm thủ đô Hà Nội. Di tích này chính là một minh chứng rõ nét nhất cho cả một thời kì lịch sử gian lao mà hào hùng của dân tộc ta.
Hãy cùng đến với Hỏa Lò và trải nghiệm xem có gì trong nhà tù đã từng được mệnh danh là “Địa ngục trần gian” này nhé!
Nội Dung Chính
Nhà tù Hỏa Lò ở đâu?
Nhà tù Hỏa Lò nằm trên phố Hỏa Lò, quận Hoàn Kiếm trước đây là làng Phụ Khánh thuộc tổng Vĩnh Xương, huyên Thọ Xương.
Ý nghĩa tên của nhà tù Hỏa Lò
Nhà tù Hỏa Lò nằm trên địa phận làng Phụ Khánh xưa. Nơi đây vốn là một thôn chuyên làm các loại ấm đất, siêu đất và hỏa lò đem bán khắp kinh kỳ vậy nên còn được gọi là Hỏa Lò.
Khi Pháp chiếm Hà Nội đã cho người chuyển dân làng đi nơi khác, dỡ bỏ chùa Lưu Ly, chùa Bích Thư và chùa Bích Họa để lấy đất xây tòa án và nhà tù. Do được xây dựng trên đất thôn Hỏa Lò nên người dân gọi đây là nhà tù Hỏa Lò.
Lịch sử nhà tù Hỏa Lò
Thời kì Pháp thuộc
Nhà từ Hỏa Lò được thực dân Pháp xây dựng vào năm 1896, tức là chỉ 4 năm sau khi nhà tù Côn Đảo được xây.
Công trình có tổng diện tích lên tới 12.000m2 và được mệnh danh là một trong những nhà tù lớn và kiên cố bậc nhất ở Đông Dương lúc bấy giờ. Hiện nay thì công trình được tôn tạo thành khu du tích và thu hẹp diện tích còn lại là 2.434 m2.
Khi ấy nhà tù có tên tiếng Pháp là Maison Centrale, dịch qua tiếng Việt có nghĩa là Đề lao Trung ương hay có tên gọi là Ngục thất Hà Nội. Đây được coi là nhà tù trung ương của cả vùng Trung Kỳ và Bắc Kỳ.
Nằm đối diện với nhà tù về phía đông là toà án. Mặt phía Tây Nam của nhà tù phố Thợ Nhuộm, phía Tây là phố Richaud (phố Quán Sứ ngày nay), còn phía bắc thì giáp với đường Rollandes (nay là phố Hai Bà Trưng).
Tổng diện tích Nhà tù Hỏa Lò và tính thêm cả những con đường lân cận dẫn đến nhà tù là 12.908m2. Ước tính chi phí xây dựng toàn bộ công trình này là 1.212.434 đồng Đông Dương – một khoản tiền khổng lồ thời bấy giờ.
Hỏa Lò giam giữ nhiều hạng người với các loại tội danh khác nhau. Tuy nhiêu phần nhiều phạm nhân nơi đây là tội phạm chính trính, những người yêu nước chống chính quyền Pháp ở Đông Dương.
Sự kiện nổi bật
Sau vụ ám sát thành công tên trùm mộ phu người Pháp tên Alfred François Bazin vào ngày 9/2/1929 thực dân Pháp đã truy bắt và tống vào Hỏa Lò rất nhiều đảng viên Việt Nam Quốc dân Đảng.
Chủ mưu vụ ám sát là Nguyễn Văn Viên đã bị sa lưới 6 tháng sau vụ ám sát và bị giải vào Hỏa Lò. Sau khi khai nhận mình là chủ mưu vụ án mưu sát Bazin, ông đã tự tử trong xà lim của nhà tù.
Thời kỳ 1954 – 1973
Kể từ năm 1954, Hỏa Lò trở thành nhà tù của chế độ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ trên không, đây là nơi giam giữ những phi công nhảy dù cho tới khi Hiệp định Paris 1973 được kí kết.
Trong các tù binh bị giam giữ tại đây thì nổi tiếng nhất chính là cố nghị sĩ John McCain.
Ngoài những phi công Mĩ nhảy dù thì Hỏa Lò còn là nơi giam giữ những ai bị nghi là tình báo của Nam Kỳ hay những người được cho là liên quan tới những vụ ấn xét lại chống Đảng sau năm 1954 tại miền Bắc.
Thiết kế của nhà tù Hỏa Lò
Vào thời Pháp thuộc, Hỏa Lò được thiết kế xây dựng với cấu trúc bao gồm những bức tường đá cao tới 4m và dày 3m. Ngoài ra bức tường còn được gia cố bằng cách cuốn thêm dây thép điện.
Theo thiết kế được duyệt năm 1896, nhà tù Hỏa Lò bao gồm các hạng mục công trình sau đây:
1. Một nhà dùng cho việc canh gác
2. Một nhà dùng làm bệnh xá
3. Một nhà dùng làm nhà thương bố thí
4. Hai nhà dùng để giam bị can (chưa thành án)
5. Một nhà dùng để làm phân xưởng thợ mộc, sắt, may, da
6. Năm nhà dùng để giam tù nhân đã thành án
7. Bốn trại xà lim để giam tử tù, tù nhân nguy hiểm, tù nhân vi phạm nội quy nhà tù.
Cả khu vực ngục tù được chia thành 4 khu: A, B, C, D trong đó:
- Khu A và B dành cho các phạm nhân đang được điều tra, phạm nhân phạm tội không quan trọng hoặc phạm nhân vi phạm kỉ cương của nhà tù.
- Khu C dành cho các tù nhân ngoại quốc.
- Khu D dành cho những tử tù đang chờ thụ án.
Điều gì khiến Hỏa Lò trở thành “địa ngục trần gian”?
Từ trước đến nay, mỗi khi nhắc đến nhà tù Hỏa Lò, mọi người sẽ nhớ ngay đến danh hiệu “nhà tù đáng sợ nhất Đông Nam Á“.
Trong suốt thời gian hoạt động của mình, nơi đây đã giam giữ không biết bao nhiêu thế hệ chiến sĩ, các nhà hoạt động cách mạng Việt Nam với các hình thức ép cung, tra tấn vô cùng dã man tàn bạo.
Điển hình nhất cho sự tàn nhẫn và dã man của nhà tù Hỏa Lò chính là cỗ máy chém đã ghi danh nơi đây trở thành một trong 10 nhà tù khét tiếng nhất thế giới.
Viết về giai đoạn 1939-1945, một nữ tù chính trị đã từng viết lại trong cuốn hồi ký “Năm tháng không bao giờ quên”, được trưng bày tại nhà tù như sau:
“… Hàng tuần thức ăn của tù nhân thay đổi theo quy định: chủ nhật được ăn một bữa thịt lợn, thường là thịt lợn sề hay thịt bạc nhạc. Ba bữa thịt trâu già luộc quá lửa dai như quai guốc, còn lại là những bữa cá mè ranh, cá dầu để cả ruột luộc với tương, cá khô đã bị ép hết dầu, còn bị mốc và có dòi, đậu phụ luộc.
Rau thì tùy theo mùa, rau cần, cải củ, bầu, bí luộc hoặc rau muống già dài như giải rút. Cơm thường là gạo tấm trắng của miền Nam để quá lâu nên có mọt, ăn vừa nhạt, vừa đắng. Ăn gạo đó lâu ngày, nhiều người đã bị phù tim, có tháng số người chết lên đến 40 người…”
Tinh thần yêu nước vượt lên tất cả
Đàn áp dã man là vậy, tinh thần yêu nước, đấu tranh cách mạng vẫn không ngừng nhen nhóm trong không gian tăm tối của nhà tù.
Trong nhà tù Hỏa Lò vẫn ngầm diễn ra những buổi tuyên truyền cách mạng, phong trào học tập, các lớp lý luận chính trị bất chấp mọi đòn roi, tra tấn vô cùng dã man của thực dân nhằm mục đích tuyên truyền lý tưởng của Đảng, giác ngộ binh lính và liên hệ với các tổ chức bên ngoài, đấu tranh giành quyền sống.
Không những vậy, những tờ báo cách mạng như “Đời tù”, “Lao tù tạp chí” cũng được truyền tay nhau qua những song sắt trong chính cuộc sống bị áp bức, bóc lột để giáo dục, nâng cao ý thức cho Đảng viên, đốt lên ngọn lửa cách mạng từ ngay trong lòng kẻ thù.
Với vai trò lịch sử của mình, nhà tù Hỏa Lò đã thu hút được rất nhiều khách du lịch trong và ngoài nước. Nếu bạn muốn tìm hiểu nhiều hơn về Hà Nội, về lịch sử hào hùng của dân tộc thì đây chắc chắn sẽ là một địa điểm không tồi đâu nha!
